Hubert Sauper - Darwin’s nightmare
Het is dinsdag 25 oktober 2011, twee uur in de namiddag. Liesbet en ik spreken af in de bibliotheek van de PHL om samen een film te kijken. We bekijken Darwin’s nightmare, want we hebben beide deze film gekozen en Liesbet heeft de dvd.
Liesbet heeft truffels bij en ik heb snoepjes gekocht om het wat gezelliger te maken. De film begint en na dertig minuten valt de moet ons in de schoenen. Wat een ongelofelijke saaie boel. De ganse film lang heeft Liesbet het moeilijk om wakker te blijven en ik vind de truffels interessanter dan de film.
We hebben ons echt doorheen de film moeten wurgen. Normaal is er een motivatie, dat je veel kan bijleren, maar dat was zelfs niet het geval. De film biedt veel te weinig achtergrondinformatie. Er zijn vaak beelden zonder woorden, geregeld weten we dan niet over wat het gaat.
Het is ondertussen vijf december en ik weet bijna niets meer van de film. Ik weet nog wel dat hij handelt over de Nijlbaars in het Victoriameer in Mwanza, Tanzania. In mijn blog ga ik wat meer informatie geven over dit onderwerp ‘De nijlbaars zorgt voor armoede in de Nijlstreek.’.
De Nijl doorheen de eeuwen
Aangezien de film draait om de Nijlbaars, lijkt het me logisch om even de rivier de Nijl te kaderen in tijd en plaats.
De Nijl is een rivier in Afrika. De rivier loopt doorheen verschillende landen en krijgt dan ook een andere naam. Hij ontspringt als Blauwe Nijl in Ethiopië in het Tanameer en als Witte Nijl in het Victoriameer. De rivier passeert Kenia, Oeganda en Tanzania. De Witte en Blauwe Nijl komen samen in Karthoem, de hoofdstad van Soedan. Hierna komt de rivier aan in Egypte, zijn laatste bestemming. Op het einde van de rivier splitst het zich op in de Nijldelta en mondt het uit in de Middellandse zee.
Als de meeste mensen horen van de Nijl, denken ze meteen aan Egypte. Egypte heeft groot belang aan de Nijl, want hij zorgt voor vruchtbare grond in een onvruchtbaar gebied. Als de rivier overstroomt, laat hij vruchtbaar slib achter. Net dit slib zorgt voor een bloeiende landbouwcultuur in Egypte. Nu nog wonen veel mensen in de buurt van de Nijl omwille van deze vruchtbare grond.
Omdat er zoveel mensen rond de Nijl wonen, kunnen ze de rivier niet meer toestaan om de overstromen wanneer hij dat wil. Sinds de jaren zestig overstroomt de rivier niet meer door de aanleg van de Aswandam en het ontstaan van het Nassermeer. Het meer wordt gebruikt als buffer van de rivier.
Sindsdien zijn er veel meer dammen bijgekomen. Elke dam zorgt voor elektriciteit en drinkwater. Daarentegen zorgen de dammen ook voor negatieve gevolgen. De rivier stroomt van Soedan naar Egypte. Soedan wil extra dammen bouwen, maar Egypte wil dat niet, want dan hebben zij bijna geen water meer. De relatie tussen de twee landen hangt samen met de beslissingen over de dammen van de Nijl. Soedan heeft uiteindelijk zijn plannen afgelast, maar nu zijn er geruchten dat de plannen weer vorm zullen krijgen.
In de Nijl leven veel dieren. Krokodillen en nijlpaarden zijn de grote gevaarlijke beesten. Daarom is vissen op de Nijl zo gevaarlijk. Sommige krokodillen of nijlpaarden vallen de vissers aan. Vroeger, tot ongeveer 1960 leefden er veel verschillende vissen in de Nijl, waaronder de Nijlbaars. De Nijlbaars kwam echter niet overal voor. In het Victoriameer was er voor 1950 geen Nijlbaars te bespeuren. Eind 1950 werd de Nijlbaars in het Victoriameer gelost omwille van een experiment. De vis eet alle andere vissen op en vervuilt het meer. Ondertussen heeft de vis heeft bijna elke andere vis uitgeroeid.
De nijlbaars
De nijlbaars werd in de jaren '50 uitgezet in het Victoriameer, één van de meren van de Grote Slenk in Oost-Afrika. De bedoeling was hem te gebruiken voor de commerciële visserij, maar de introductie had een catastrofaal effect op het lokale visbestand. Vele honderden plaatselijke soorten zijn nu uitgestorven in het meer. Hoewel de nijlbaars op korte termijn wel nuttig was voor de grote visbedrijven, is het voordeel op langere termijn veel minder duidelijk, omdat de nijlbaars nu overbevist wordt.
Sinds 1950 wordt er massaal gevist op de nijlbaars. De vis wordt voornamelijk geëxporteerd naar Europese landen. Enkel de restjes en rotte vis blijft over voor de bevolking. De vis heeft voor een inbreuk van het lokale ecosysteem gezorgd, maar ook voor een ontwrichte sociale en economische gemeenschap. De industriële visserij heeft veel winst uit de verandering gehaald, maar de kleine traditionele vissers zien af van die winst. Daarbij droogt de nijlbaars moeilijk, omdat het een vette vis is. Er is hierdoor meer vraag naar brandhout, waardoor de ontbossing toeneemt. De introductie van de nijlbaars is dus een mislukt experiment. Slechts enkele genieten van de winst, meers specifiek enkele Europeanen.
Victoriameer Tanzania
In de film zien we dat de Nijlbaars in het Victoriameer wordt uitgezet. De bevolking in de regio Mwanza zijn bijna allemaal vissers. Ze leven al honderden jaren van traditioneel vissen. De mannen trekken er op uit met kleine bootjes en vissen op een rudimentaire manier in vergelijking met de industriële boten. Vissen is een gevaarlijke zaak, want er leven veel krokodillen in het meer. Om de haverklap geraakt een visser gewond of dood.
Het meer is de bron van de Witte Nijl. Het meer droogde 15 000 jaar volledig uit, maar hierna liep het terug vol bevolkt met meer dan 200 prachtige vissoorten. Door de uitzetting van de nijlbaars zijn er al meerdere vissoorten uitgestorven, waaronder ook de cichliden.
Tanzania ligt in het zuidoosten van Afrika., de hoofdstad is Dodoma. Het land staat bekend om zijn Safari-trips, Ngorongoro (een grote krater), wildreservaten en het Victoriameer. De eerste ‘Tanzanian’ vestigden zich rondom het Victoriameer. Het meer is sinds toen een bron van rijkdom voor Tanzania geweest.
Europa en de nijlbaars
De nijlbaars wordt voornamelijk geëxporteerd naar Europa. Elke dag komen lege vliegtuigen van de Oostbloklanden naar Tanzania om de vis naar Europa te exporteren. Ze beweren dat hun vliegtuigen leeg zijn als ze aankomen, maar men vermoed dat ze wapens en andere illegale zaken vervoeren.
1 Is het de Commissie bekend dat het Victoriameer, als gevolg van menselijk ingrijpen de oorspronkelijke vissoorten zijn verdrongen door de kunstmatige uitgezette nijlbaars?
Er zijn uitgebreide studies verricht naar de soorten vis in het Victoriameer. Men vermoedt dat tussen 1970 en 1986 meer dan 60 % van de inheemse vissoorten van het Victoriameer is uitgestorven, terwijl de overgebleven soorten tot verwaarloosbare niveaus zijn teruggelopen. Ook de vestiging van een vismeelfabriek in de jaren zeventig heeft sterk bijgedragen aan de teruggang van de haplochrominen in het meer sinds de vissers zich voor toelevering aan deze fabriek op deze groep vissen hebben gericht.
Door onderzoeken die zijn uitgevoerd van het Visserijproject Victoriameer dat door de Gemeenschap wordt bekostigd en waaruit is gebleken dat de bestanddelen van de biomassa gedurende de jaren 1999-2001 zijn gewijzigd, waarbij de nijlbaars is teruggelopen van 1,5 tot 0,9 miljoen ton en de kleine pelagische soorten zijn toegenomen van naar schatting 0,5 tot 1,2 miljoen ton.
De Commissie voert veel onderzoeken uit op het meer, dit is ook duidelijk te zien in de film. Het onderzoekscentrum wordt streng bewaakt door enkele inwoners. Ze hebben zelfs de instructie inbrekers meteen te vermoorden.
2 Is het de Commissie bekend dat een kleine groep mensen ter plaatse rijk is geworden door verwerking en verkoop van deze vis naar Europa, waartoe elke avond enkele vliegtuigen met een lading van 50 ton visfilet vertrekken, maar dat er voor de omwonenden zelf geen vis meer beschikbaar is zodat er nu honger heerst?
De visserij-industrie verschaft werk aan meer dan een half miljoen Tanzanianen. Er bestaat derhalve geen twijfel over dat de visserij in genoemd meer voor de economie van groot belang is. In de afgelopen 20 jaar heeft er zich een opmerkelijke verandering in inkomen voorgedaan. Met de overvloedige opkomst van de nijlbaars heeft zich een nieuw soort visserij ontwikkeld met daarmee ook ruimere mogelijkheden voor de werkgelegenheid. Er werden meer mensen aangezet om visser te worden. Dit betrof rijkere mensen die vistuig en schepen aanschaften om bij de visbestanden te kunnen komen, terwijl de visfileerbedrijven veel mensen werk gaven. Vergeleken met de tijd voorafgaande aan de nijlbaars zijn de gemeenschappen aan de oevers van het meer bij de visserij wél gevaren.
Sedert de vestiging van visfileerbedrijven zijn de regionale en de internationale handel snel toegenomen. De internationale markt voor de nijlbaars is intussen wereldwijd, en niet langer beperkt tot de markten van de EU of het Midden-Oosten. Nijlbaars wordt ook verkocht naar Japan, Australië en Noord- en Zuid‑Amerika.
Desondanks is tilapia voor de plaatselijke gemeenschappen als vis het hoofdvoedsel gebleven. De vis wordt gerookt en in de zon gedroogd en ook binnen het Afrikaanse continent verhandeld. In de regio komen af en toe voedseltekorten voor, maar we hebben opgemerkt dat deze tekorten veroorzaakt werden door te geringe regenval, ten nadelen van de landbouwproductie.
De commissie beweert dat de uitzetting van de nijlbaars niets te maken heeft met de armoede van de bevolking. Hij beweert zelfs dat de uitzetting een positieve invloed heeft op de economie. De armoede van de bevolking is volledig te danken aan de slechte regenval, waardoor de landbouwproductie slechter verloopt. In de film komt de bevolking aan het woord en zij maken duidelijk dat het probleem wel de nijlbaars is. Gebruikt de commissie smoezen of liegt de bevolking?
3 Is het de Commissie bekend dat de omwonenden door gebrek aan voedsel thans het op land gestorte slachtafval van de nijlbaars, voornamelijk resten rond de graten en de viskoppen waarin maden leven, bakken in visolie om zo toch nog over enig voedsel te kunnen beschikken?
De Commissie weet dat visafval van nijlbaars bij de verwerkers wordt ingezameld en op de lokale markt wordt verkocht, als bron van eiwitten aan mensen met lage inkomens.
De verkoop van de vis is heel gezond voor de mensen. Ze zorgen namelijk voor voldoende eiwitten voor de bevolking. De kwestie dat de vis vol maden zit wordt volledig genegeerd door de commissie. In de film kan je duidelijk zien dat de vissenkoppen wansmakelijk en gevaarlijk voor de gezondheid zijn.
4 Is de Commissie bekend met de beschuldiging dat de vliegtuigen met nijlbaarsfilet als retourlading uit Europa wapens brengen voor de oorlogen in Congo-Kinshasa, Soedan en andere Afrikaanse landen?
De Commissie heeft ervan gehoord dat de vliegtuigen terugkeren met wapens als retourlading. Zij beschikt evenwel niet over bewijsmateriaal om deze berichten te kunnen bevestigen.
Natuurlijk heeft de Commissie onvoldoende bewijsmateriaal, dit is iets wat in de doofpot wordt gestoken. Europa en zelfs België haalt grote winsten uit het verkopen van wapens aan anderen.
5 Kan de Commissie bevestigen dat de introductie van nijlbaars en de start export gerichte van de nijlbaars is gefinancierd door de Europese Unie, samen met de Wereldbank en beleggers?
In de jaren negentig zijn door particuliere ondernemingen visfileerbedrijven opgezet. De Commissie was bij de vestiging van geen bedrijven betrokken. Zij heeft het Visserijonderzoekproject voor het Victoriameer gefinancierd, met als voornaamste doelstelling een duurzame ontwikkeling van het bekken van het Victoriameer door de Visserijorganisatie van het meer. Met dit project werd een beheersplan voor het bekken ontworpen.
Toch prachtig hoe goed de Europese Commissie het voor heeft met het Victoriameer, of niet?
6 Wat kan de EU bijdragen mogelijk doen zodat dit gebied minder afhankelijk wordt van export en beter kan voorzien in de behoefte aan voedsel voor de eigen bevolking?
De Gemeenschap financiert sinds 2003 een visserijbeheersprogramma. Dit project helpt de drie partnerlanden (Kenia, Oeganda en Tanzania) bij het leggen van het Visserijbeheersplan voor het Victoriameer. Het plan heeft als doel het leven van de bevolking te verbeteren. Daarmee bedoelen we minder afhankelijk worden van de visserijen en de armoede te bestrijden door voedselzekerheid en werkgelegenheid te promoten. De opvatting is dat met het opzetten van een houdbaar systeem voor het beheer van de visserij en het herstel van het ecosysteem een bijdrage aan de ontwikkeling van duurzame visserij zal worden geleverd.
De Commissie investeert in projecten om de armoede tegen te gaan, maar blijft ook de vis tot zijn maximum exporteren naar Europa. Ik vergelijk het met vuur proberen te doven terwijl je er olie op giet, onmogelijk dus. Ze moeten de kern aanpakken en dat is de enorme export naar Europa. Volgens mij gaat er veel geld verloren aan die projecten, want een goede uitkomst kan er niet komen als de zaken zo blijven draaien.
Ik ben ongelofelijk gefrustreerd na het maken van deze blog. Er loopt zo veel fout in Tanzania, maar niemand doet er iets aan. De vrouwen kunnen niet anders dan de prostitutie ingaan en de mannen moeten vissen op levensgevaarlijke manieren. Allemaal omdat enkele ‘pippos’ vijftig jaar geleden een experiment met een vis uitvoerden en de Europese Unie daar nu zo veel mogelijk winst uit wil halen, zonder aan de lokale bevolking te denken. Wanneer ze nu met de feiten op de neus worden gedrukt, verandert er nog niets. Iedereen blijft maar doordoen, wapens worden Afrika binnengebracht en belangrijk voedsel buiten gebracht. ‘Waar zijn we mee bezig’, maar wij zijn niet schuldig zijn. Het zijn enkele rijke hooggeplaatste mensen die aan het roer staan. In deze gedachte vind ik troost en kan ik met volle maag slapen, de lokale bevolking van Tanzania jammer niet. Wat kan ik als twintig jarige student doen als de grootste wereldleiders zich niet eens engageren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten